Trump un akıl hocası, Stephen Miran’ın Ekonomik Tezleri ve Trump’ın İkinci Dönem Politikaları:
Küresel Ticarette Radikal Dönüşüm
1. Stephen Miran’ın Ekonomik Tezleri:
Korumacılığın Teorik Temelleri
Stephen Miran, Donald Trump’ın ikinci başkanlık döneminde şekillenen ekonomi politikalarının arkasındaki başlıca teorisyen ve uygulayıcılardan biridir. Harvard Üniversitesi’nde Martin Feldstein ile çalışan Miran, küresel ticaret sisteminin yeniden yapılandırılması ve ABD’nin ekonomik çıkarlarının korunmasına odaklanan tezleriyle öne çıkıyor.
a) Gümrük tarifeleriler ve Ticaret Açıklarının Yeniden Yorumu
Miran, geleneksel ekonomik yaklaşımların aksine, Gümrük tarifelerilerin ticaret açıklarını düzeltmek için etkili bir araç olduğunu savunur. Ona göre, ABD’nin 50 yıldır süren cari açığı, doların rezerv para birimi olmasından kaynaklanan „kalıcı dengesizliklerle“ ilişkilidir. Doların aşırı değerlenmesi, ABD ihracatını pahalılaştırırken ithalatı ucuzlatıyor ve ticaret açığını kronikleştiriyor .
Çözüm Önerisi: Miran, Gümrük tarifelerilerin yabancı ülkelerin maliyetleri üstlenmesini sağlayarak bu açıkları kapatabileceğini iddia ediyor. Örneğin, Çin’e uygulanan %60’a varan Gümrük tarifeleriler, yuanın devalüe olmasına yol açarak ABD’nin rekabet gücünü artırabilir .
b) Doların Rezerv Statüsünün Maliyeti
Miran, ABD’nin küresel finansal istikrar ve güvenliği sağlama maliyetlerinin diğer ülkelerce „bedavadan“ kullanıldığını vurguluyor. Örneğin, Çin ve Brezilya gibi ülkeler dolar üzerinden ticaret yaparken, ABD’nin askeri harcamalarını veya ekonomik yükünü paylaşmıyor .
Somut Adımlar
Bu durumu dengelemek için Miran, Gümrük tarifelerileri bir „yük paylaşım mekanizması“ olarak öneriyor. Ayrıca, ABD’nin askeri koruma sağladığı ülkelerin savunma harcamalarını artırmasını veya ABD mallarını satın almasını şart koşuyor .
c) Sanayiyi Canlandırma ve Tedarik Zinciri Güvenliği
COVID-19 döneminde tedarik zincirlerinin Çin’e bağımlılığının yarattığı riskler, Miran’ın argümanlarını güçlendiriyor. Savunma sanayii gibi kritik sektörlerde yerli üretimin artırılmasını savunan Miran, Gümrük tarifelerilerin iç üretimi teşvik edeceğini ve stratejik bağımsızlık sağlayacağını belirtiyor
d) Kademeli Gümrük tarifeleri Artışları ve „Yönlendirilmiş Belirsizlik”
Miran, Çin ile ticaret savaşlarında „kademeli baskı“ stratejisini benimsiyor. Örneğin, Çin’in talepleri karşılamaması halinde aylık %2’lik otomatik Gümrük tarifeleri artışları önererek piyasa belirsizliğini minimize etmeyi amaçlıyor .
2. Trump’ın İkinci Dönem Politikaları:
Miran’ın Teorilerinin Pratiğe Yansıması
Miran’ın teorik çerçevesi, Trump’ın 2025’teki politikalarının temelini oluşturuyor. İşte öne çıkan uygulamalar:
a) Yüksek Gümrük tarifeleriler ve „Mar-a-Lago Mutabakatı“
Çin’e Karşı Gümrük tarifeleriler: Çin’den yapılan ithalata uygulanan Gümrük tarifeleriler %125’e çıkarıldı. Bu, Trump’ın „Mar-a-Lago Mutabakatı“ olarak adlandırdığı ve küresel ticaret sistemini yeniden yapılandırmayı hedefleyen stratejinin bir parçası .
AB ve Diğer Ülkelere Genişletilen Vergiler:
Avrupa Birliği, Meksika ve Kanada’ya %10-20 ek Gümrük tarifeleriler getirildi. Hedef, ABD imalatını korumak ve „daha adil“ ticaret koşulları sağlamak .
b) Vergi İndirimleri ve Maliye Politikası
Kurumlar Vergisi ve Ar-Ge Teşvikleri:** Trump, kurumlar vergisini %15’e düşürme ve Ar-Ge harcamalarını kalıcı olarak vergiden düşürme vaadini yeniledi. Ancak, bu politikaların 10 yılda $3 trilyon bütçe açığı yaratacağı tahmin ediliyor .
Eyalet Vergilerinde İndirim: Yerel vergilere federal destek sağlanarak tüketim harcamalarının artırılması hedefleniyor .
c) Enerji Politikaları ve Deregülasyon
Fosil Yakıt Odaklı Strateji: Biden dönemindeki yeşil enerji teşvikleri kaldırıldı. Petrol ve doğal gaz üretiminin artırılması, AB’nin ABD’den LNG satın alması için baskı yapılması planlanıyor .
d) Göçmen Politikası ve İşgücü Piyasası
Sınırların Sıkılaştırılması: Göçmen akınının durdurulmasıyla düşük gelirli Amerikalıların istihdamının korunması amaçlanıyor. Ancak, uzmanlar bu politikaların işgücü esnekliğini azaltacağını ve ücret enflasyonunu tetikleyeceğini öngörüyor .
3. Ekonomik Etkiler ve Eleştiriler:
Riskler ve Küresel Yansımalar
Trump-Miran eksenindeki politikalar, hem ABD hem de küresel ekonomi üzerinde derin etkiler yaratıyor:
a) Enflasyon ve Resesyon Riski
Stagflasyon Tehdidi:
Gümrük tarifelerilerin tüketici fiyatlarını artırması (örneğin Çin mallarına %125 vergi) ve tedarik zincirlerini bozması, enflasyonu körüklerken ekonomik büyümeyi yavaşlatıyor. Atlanta Fed, 2025’in ilk çeyreğinde %2.8 daralma öngörüyor .
b) Küresel Ticaret Savaşları
Misilleme Dalgası:
Çin, ABD ürünlerine %84 misilleme Gümrük tarifelerisi uygularken, AB de dijital hizmet vergisi ve Gümrük tarifeleri dışı engellerle karşılık veriyor. Dünya Ticaret Örgütü (WTO), bu süreci „küresel ticaret sisteminin çöküşü“ olarak nitelendiriyor
c) Piyasa Volatilitesi ve Doların İkilemi
Borsalarda Çöküş Trump’ın Gümrük tarifeleri açıklamaları sonrası S&P 500 %3.6, Nasdaq %4.3 değer kaybetti. Amazon ve Apple gıda teknoloji devleri %7’ye varan düşüşler yaşadı .
Doların Güçlenmesi: Gümrük tarifeleriler, doların aşırı değerlenmesine yol açarak ABD ihracatını olumsuz etkiliyor. Miran, bu durumu dengelemek için vergi indirimlerini şart koşuyor .
d) Uzun Vadeli Riskler
Küresel GSYİH Daralması: Goldman Sachs, Trump politikalarının küresel büyümeyi %0.4 azaltacağını tahmin ediyor. Çin’in büyümesinin %0.7 düşmesi beklenirken, emtia fiyatlarındaki çöküş enflasyonu hafifletse de istikrarsızlık riskini artırıyor .
Sonuç: „Önce Amerika“nın Bedeli
Stephen Miran’ın teorileri, Trump’ın ikinci döneminde korumacılığı radikal bir düzeye taşıyarak küresel ekonomiyi yeniden şekillendiriyor. Ancak bu politikalar, kısa vadede enflasyon ve ticaret savaşları, uzun vadede ise doların aşırı değerlenmesi ve küresel sistemin parçalanması risklerini barındırıyor. Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası gibi kuruluşlar, Gümrük tarifelerilerin „nükleer ekonomik kış“ senaryosuna yol açabileceği konusunda uyarıyor . Trump-Miran eksenindeki bu deneyim, 21
Derleyen Mustafa Akdenizli
